Podstawy prawne
USTAWA z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jednolity Dz. U. z 2016 poz. 1907 z późn.zm.)
Art. 1. ust. 2. [Zakres przedmiotowy ustawy]
Ustawa określa zasady działania Inspekcji Transportu Drogowego;
Art. 48. [Inspekcja Transportu Drogowego]
Tworzy się Inspekcję Transportu Drogowego, zwaną dalej „Inspekcją”, powołaną do kontroli przestrzegania przepisów w zakresie przewozu drogowego wykonywanego pojazdami samochodowymi oraz przepisów, o których mowa w art. 3 ust. 1a.
Art. 3. [Wyłączenie stosowania przepisów ustawy]
1. Przepisów ustawy nie stosuje się do przewozu drogowego wykonywanego pojazdami samochodowymi lub zespołami pojazdów:
1) przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą - w niezarobkowym przewozie drogowym osób;
2) o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony w transporcie drogowym rzeczy oraz niezarobkowym przewozie drogowym rzeczy;
3) zespołów ratownictwa medycznego oraz w ramach usług transportu sanitarnego.
1a. Przepisy ustawy stosuje się do kontroli przez Inspekcję Transportu Drogowego:
1) przestrzegania przepisów ruchu drogowego przez kierujących pojazdami na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1137, z późn. zm.);
2) prawidłowości uiszczenia opłaty elektronicznej, o której mowa w art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1440).
2. Do przewozów drogowych wykonywanych:
1) w ramach powszechnych usług pocztowych,
2) w ramach usług polegających na przewozie odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych,
3) przez podmioty niebędące przedsiębiorcami,
4) w ramach usuwania skutków awarii lub wypadków pojazdami pomocy drogowej - stosuje się odpowiednio przepisy ustawy dotyczące niezarobkowego przewozu drogowego.
Art. 50. [Zadania Inspekcji].
Do zadań Inspekcji należy:
1) kontrola:
a) przestrzegania obowiązków lub warunków przewozu drogowego, o których mowa w art. 4 pkt 22,
b) przestrzegania przepisów ruchu drogowego w zakresie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym,
c) przestrzegania szczegółowych zasad i warunków transportu zwierząt,
d) wprowadzonych do obrotu ciśnieniowych urządzeń transportowych pod względem zgodności z wymaganiami technicznymi, dokumentacją techniczną i prawidłowością ich oznakowania, w zakresie określonym w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych,
e) rodzaju używanego paliwa,
f) dokumentów związanych z wykonywaniem publicznego transportu zbiorowego,
g) prawidłowości uiszczenia opłaty elektronicznej, o której mowa w art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych,
h) przestrzegania czasu pracy: – przedsiębiorców osobiście wykonujących przewozy drogowe, – osób niezatrudnionych przez przedsiębiorcę, lecz osobiście wykonujących przewozy drogowe na jego rzecz;
2) prowadzenie postępowania administracyjnego, w tym wydawanie decyzji administracyjnych na zasadach określonych w ustawie, a także podejmowanie innych czynności w niej przewidzianych, w sprawach:
a) licencji wspólnotowej,
b) zezwoleń w międzynarodowym transporcie drogowym i zezwoleń na przewóz kabotażowy,
c) formularzy jazdy,
d) zaświadczeń na międzynarodowy niezarobkowy przewóz drogowy,
e) świadectw kierowcy,
f) certyfikatów, o których mowa w art. 30 ust. 10,
g) zezwoleń na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego w przypadkach, o których mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2,
h) dotyczących spełniania lub niespełniania wymogu dobrej reputacji, o których mowa w art. 7d ust. 1-6, w przypadkach, o których mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2;
3) podejmowanie czynności dotyczących zezwoleń zagranicznych i zezwoleń ministra właściwego do spraw transportu;
4) wykonywanie zadań wynikających z ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów (Dz. U. poz. 708).
Art. 55. [Kompetencje inspektora] 1. Inspektor wykonując zadania, o których mowa w art. 50, ma prawo do: 1) wstępu do pojazdu;
2) kontroli dokumentów;
3) kontroli karty kierowcy i karty przedsiębiorstwa;
4) kontroli zainstalowanych lub znajdujących się w pojeździe urządzeń pomiarowo-kontrolnych lub tachografu cyfrowego;
5) kontroli używanego w pojeździe urządzenia, o którym mowa w art. 13i ust. 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych;
6) kontrolowania masy, nacisków osi i wymiarów pojazdu przy użyciu przyrządu pomiarowego;
7) żądania od podmiotu wykonującego przewóz drogowy i jego pracowników pisemnych lub ustnych wyjaśnień, okazania dokumentów i innych nośników informacji oraz udostępnienia wszelkich danych mających związek z przedmiotem kontroli;
8) wstępu na teren podmiotu wykonującego przewóz drogowy, w tym do pomieszczeń lub lokali, gdzie prowadzi on działalność lub przechowuje dokumenty i inne nośniki informacji wymagane przepisami, o których mowa w art. 4 pkt 22, w dniach i godzinach, w których jest lub powinna być wykonywana ta działalność.
Inspektor przeprowadza czynności kontrolne, o których mowa w ust. 1 pkt 2, 5 i 6, w obecności przedsiębiorcy albo osoby przez niego upoważnionej.
Kontroli dokumentów, o których mowa w art. 87, inspektor dokonuje w obecności kierującego przemieszczającym się środkiem transportu.
Przepisy ust. 1 pkt 5 i 6 i ust. 1a stosuje się odpowiednio do:
1) podmiotów wykonujących czynności związane z przewozem drogowym, a w szczególności do:
a) spedytora, b) nadawcy, c) odbiorcy, d) załadowcy, e) organizatora wycieczki, f) organizatora transportu, g) operatora publicznego transportu zbiorowego;
2) podmiotów, o których mowa w art. 16a i art. 33a, w okresie roku od dnia zaprzestania przez te podmioty wykonywania przewozu drogowego.
Inspektor ma również prawo do używania i wykorzystywania:
1) środków przymusu bezpośredniego;
2) broni palnej.
Art. 56. [Nakładanie i pobieranie kar pieniężnych]
1. Inspektor ma prawo do nakładania i pobierania kar pieniężnych oraz grzywien w drodze mandatów karnych: 1) zgodnie z przepisami ustawy o transporcie drogowym,
2) za naruszenia przepisów o ruchu drogowym w zakresie określonym w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym;
3) w zakresie określonym w ustawie z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych;
4) zgodnie z przepisami ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych;
5) zgodnie z przepisami ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt;
6) zgodnie z przepisami ustawy z dnia 11 maja 2001 r. - Prawo o miarach;
7) zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o systemie tachografów cyfrowych.
Inspektor ma prawo prowadzenia czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia, kierowania do sądu wniosków o ukaranie oraz udziału w rozprawach przed sądami powszechnymi w charakterze oskarżyciela publicznego i wnoszenia odwołań od postanowień i orzeczeń tych sądów w sprawach o wykroczenia z zakresu działania Inspekcji Transportu Drogowego.